Beste lezer,
Het doet pijn om spijt te hebben en daarom vermijden we die emotie. Toch is het belangrijk om je af en toe schuldig te voelen. ‘Mensen die nooit spijt betuigen, zijn hoogst onaangename figuren’. De Amerikaanse taalfilosoof John Searle definieert de spijtbetuiging als ‘een handeling die de mentale toestand van een spreker over een gebeurtenis beschrijft, waarbij de spreker de gebeurtenis als feit beschouwt en diens uitspraak over die gebeurtenis als waar of onwaar’. In het Nederlands moeten alle vormen van spijt het doen met hetzelfde woord, maar het Engels maakt onderscheid tussen regret en remorse. Regret is het vervelende gevoel dat we hebben wanneer onprettige zaken gebeuren door onze schuld : ‘Het spijt me dat ik niet goed uitkeek en tegen je aan botste’. Remorse gaat verder en betreft een diepe, emotionele vorm van spijt over een daad die door de maatschappij wordt afgekeurd. En de Britse filosoof Bernard Williams introduceerde met agent-regret een afgeleide variant van spijt. Bijvoorbeeld het verschrikkelijke gevoel dat een chauffeur overvalt die zich aan alle verkeersregels houdt, maar toch een kind doodrijdt. Hij heeft geen schuld, wel een gevoel dat volgens Williams het dichtst in de buurt komt van spijt. Er is één vorm van spijt waar we volgens Hendrik Kaptein,rechtsfilosoof aan de Universiteit van Leiden, heel ver van moeten blijven : spijt van daden die gericht zijn op onszelf. “Spijt jegens anderen kan hoogst zinvol zijn – sterker nog : tot die vorm van spijt moeten we in staat zijn. Maar als je spijt gaat hebben over daden die op jezelf zijn gericht, kom je in een gemiste-kansenscenario terecht : je hebt spijt over dingen die jezelf hebt gedaan, bijvoorbeeld een verkeerde studie- of beroepskeuze. Het aardige van spijt jegens anderen is dat je ten opzichte van hen zaken kunt veranderen. Maar keuzes ten aanzien van jezelf kun je meestal niet meer herstellen. Spijt daarvan hebben is dan ook betekenisloos. Onzin. Meteen mee stoppen”. (‘Spijt’ – Filosofie Magazine nr. 3 – maart 2015)
