De opwarming van het klimaat geeft meer weersextremen. We mogen ons verwachten aan langere periodes van droogte en meer intense buien. De overstromingen in de zomer van 2021 na enkele jaren met een droogteperiode toonden aan dat ons watersysteem nog niet is aangepast aan deze weersfenomenen.
West-Vlaanderen is nog meer dan de andere Vlaamse provincies kwetsbaar op vlak van waterbeschikbaarheid. Eén derde van de provincie is poldergebied met een continue dreiging van verzilting. Er is de sterke afhankelijkheid van neerslag en ‘vreemd’ water (water dat provincie binnenstroomt). In tijden van droogte hebben we, zeker in het kleine IJzerbekken, al gemerkt dat de aanvoer dreigt stil te vallen. Als landbouwprovincie is West-Vlaanderen toonaangevend in de agrofoodsector, maar het maakt bedrijven ook steeds afhankelijker van oppervlaktewater. En dan is er nog het Kusttoerisme met serieuze uitdagingen voor de drinkwaterbevoorrading.
De Westhoek als meest kwetsbare regio voor droogte
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Westhoek als meest kwetsbare regio aangeduid is om prioritair in te investeren. Enkele projecten die opgestart zijn of uitgewerkt worden in deze regio:
- De provincie West-Vlaanderen ondersteunt landbouwers en burgers in de aanleg van een eigen strategische watervoorraad. Het biedt een buffervoorraad bij een dreigend watertekort en beschermt tegen wateroverlast. In 2020 lanceerde de provincie een nieuwe oproep voor waterspaarbekkens. Meer info via https://www.west-vlaanderen.be/natuur-milieu-en-water/waterbeheer/provinciaal-reglement-waterputten of via de droogtecoördinator Jasper Dugardeyn via jasper.dugardeyn@west-vlaanderen.be. Er is een reactief afwegingskader uitgewerkt voor prioritair watergebruik. De gouverneur was actief betrokken in het traject via verschillende workshops en bilateraal overleg met de projectleiders. Meer info via www.vlaanderen.be/afwegingskader.
- In tijden van dreigende waterschaarste zetten we volop in op alternatieve waterbevoorrading. Het VLAIO-project ‘Irrigatie 2.0: wanneer waar welk water?’, getrokken door INAGRO, wil de watervraag en het wateraanbod beter in kaart brengen. VITO/Vlakwa ontwikkelt een interactieve kaart die in een draftversie zit en zal werken zoals 2dehands.be: ik zoek effluent in straal van x-km rond mijn perceel. De viewer zou binnenkort publiek toegankelijk moeten zijn. Meer info via https://subsite.inagro.be/Artikel/guid/5755
- Internet of Water levert een bijdrage in het bekampen van de verzilting. Het grondwater in het kust- en poldergebied is van nature verzilt waardoor er zowel zoet, brak als zout water aangetroffen wordt. Door droogte en een lage grondwaterstand neemt het zoutgehalte in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater toe. De verziltingskaarten in Vlaanderen vandaag zijn echter momentopnames. De sensoren van Internet of Water zullen de elektrische geleidbaarheid (EC) in het water meten en dat is een goede indicator voor verzilting. Daarnaast meten de sensoren de zuurtegraad (Ph), en de temperatuur. Vanaf 2023 zullen 2500 sensoren continu indicatoren van waterkwaliteit meten. In De Blankaart werd op 10 juli 2018 de eerste sensor geïnstalleerd Communicatie verloopt via de projectwebsite www.internetofwater.be.
De ‘Blue Deal’ als antwoord op 4 opeenvolgende droogteperiodes
Bij de droogteperiode in 2017 was er geen kant-en-klaar scenario ter beschikking. Een plan voor de aanpak van watertekorten - gekoppeld aan een droogteperiode, was er nog niet. Sindsdien zijn heel wat beleidsplannen en acties op touw gezet die zowel inzetten op de vraag- als op de aanbodzijde. Na een actieplan droogte en wateroverlast (2019) schakelde de Vlaamse regering nog een versnelling hoger en keurde ze tijdens de zomer van 2020 de ‘Blue Deal’ goed, een plan met meer dan 70 maatregelen om Vlaanderen meer weerbaarder te maken tegen droogte. Een high level taskforce droogte coördineert de uitvoering van de acties. De taskforce is samengesteld uit de bevoegde ministers, de Vlaamse gouverneurs en vertegenwoordigers van de waterbeheerders. (meer over de Blue Deal)
Governance van droogte
Terwijl het in 2017 enkel in West-Vlaanderen uiterst droog was, trof de droogteperiode tijdens de zomer van 2018 gans Vlaanderen. Sindsdien volgt een projectgroep op Vlaams niveau een indicatorenset op om de droogtetoestand te beoordelen. Vanuit deze analyse adviseert de Droogtecommissie vervolgens de gouverneurs om elk in hun provincie de passende droogtemaatregelen te nemen. Gouverneur Decaluwé vertegenwoordigt de Vlaamse gouverneurs in deze Droogtecommissie. De Vlaamse afspraken zijn verder vertaald in een West-Vlaams draaiboek.
Het provinciaal droogteoverleg waarborgt maatwerk en vertaalt het advies van de Vlaamse Droogtecommissie in passende besluitvorming op het regionale niveau. De gouverneur zit het droogteoverleg voor. De droogtemaatregelen worden gecommuniceerd via www.west-vlaanderen.be/waterschaarste.
Bij elke droogteperiode stelt de gouverneur een evaluatierapport op over de aanpak ervan. Het rapport integreert de bijdrage van de deelnemers aan het provinciaal droogteoverleg en wil de Vlaamse aanpak inspireren. Het rapport wordt bezorgd aan de droogtecoördinator op Vlaams niveau, dit is de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW). De rapporten worden er ook gepubliceerd (link naar het rapport van 2020).